Heligonka przywędrowała na południe Polski w XIX wieku z głębi ówczesnych Austro-Węgier. Instrument szybko zadomowił się zwłaszcza na terenie Beskidu Żywieckiego, gdzie do czasów międzywojennych heligonka stała się równie popularna, jak w Czechach i na Słowacji, zarówno jako instrument solowy, jak i ważny składnik kapel góralskich. Wesoły dźwięk heligonki towarzyszył zarówno zapustom i biesiadom, jak i obrzędom związanym z okresem kolędowym, w tym barwnym korowodom przebierańców podczas tzw. Dziadów żywieckich.
Mieszkańcy Żywiecczyzny dbają o podtrzymanie tradycji i popularyzację gry na heligonce. Organizowane są konkursy i przeglądy (m.in. w Węgierskiej Górce „Zagrojcies nom heligonki”), a w styczniu i lutym heligoniści towarzyszą grupom kolędniczym podczas imprezy folklorystycznej „Gody Żywieckie”.
„Instrumenty z duszą” to cykl krótkich filmów edukacyjnych przedstawiających polskie instrumenty ludowe, o których opowiadają znani artyści i budowniczowie instrumentów. W roku 2016 zostało zaprezentowanych pięć odcinków – „Dudy podhalańskie” (z udziałem Jana Karpiela-Bułecki), „Kozioł biały i czarny” (z udziałem Jana S. Prządki), „Złóbcoki” (z udziałem Krzysztofa Trebuni-Tutki), „Trombity beskidzkie” (z udziałem braci Golec i Tadeusza Ruckiego) oraz „Ligawki” (z udziałem Stanisława Jałochy i Piotra Dorosza).
W kwietniu premiera kolejnego filmu – „Piszczałki, fujary, dwójnice”.
W roku 2017 planujemy także realizację odcinków o skrzypcach diabelskich i lirze korbowej.
Seria filmowa „Instrumenty z duszą” jest kontynuacją działań zapoczątkowanych przez Instytut Muzyki i Tańca w Roku Kolberga, w tym Pracowni muzyki tradycyjnej i portalu „Polskie ludowe instrumenty muzyczne”.
Tekst i wideo: Instytut Muzyki i Tańca
