Piętnaście lat Jazzowej Jesieni w Bielsku Białej to półtorej dekady podróży w towarzystwie najznakomitszych muzycznych przewodników: Brazylia z Egberto Gismontim, Argentyna z Dino Saluzzim, Francja z Louisem Sclavisem, Algieria z Anuarem Brahemem, ale także Grecja z Charlesem Lloydem i Marią Farantouri czy Indie z Johnem McLaughlinem i Shakti. To historia wyjątkowych spotkań z ikonami muzycznej improwizacji, których, niczym świętych, wystarczy wspominać tylko z imienia: Cecil, Pharoah, Ornette, Wadada, Roscoe czy Chick. To wreszcie 15 lat wyjątkowych, premierowych projektów dyrektora artystycznego festiwalu: Tomasza Stańko. Muzyka na granicy: gatunków, kultur, języków, kompozycji i improwizacji, jawy i snu. Muzyka przesiąknięta duchem kultowego wydawnictwa ECM na trwałe zagościła w Bielsku-Białej, a Jazzowa Jesień jest dziś stałym elementem muzycznego pejzażu tej części Europy.
Już na otwarcie 15. Jazzowej Jesieni muzyczny most połączy norweskie Mysen – skąd pochodzi jeden z najbardziej rozpoznawalnych mistrzów saksofonu: Jan Garbarek – z indyjskim Mumbajem wirtuoza instrumentów perkusyjnych: Triloka Gurtu. Ich drogi przecięły się przeszło trzy dekady temu na nagranej dla ECM płycie „Song for Everyone”. Od tego czasu muzycy orbitują wokół siebie, wielokrotnie dzieląc razem scenę najbardziej prestiżowych sal koncertowych świata.
Drugi dzień festiwalu to dwa tria. Najpierw skład skandynawski, pod wodzą pochodzącego z Finlandii pianisty Alexiego Tuomarili – z Matsem Eilertsenem na kontrabasie i Olavim Louhivuorim za zestawem perkusyjnym. W maju tego roku muzycy wydali świetnie przyjęty przez krytykę album „Kingdom”. Na krążku, obok kompozycji pianisty, usłyszeć można aranżację „The Times They Are A-Changin” Boba Dylana. Drugie trio tego wieczora poprowadzi prawdziwy mistrz jazzowej gitary Kurt Rosenwinkel. Artysta przez lata przyzwyczaił nas do najwyższego poziomu jazzowych kompozycji i interpretacji. Jednak w tym roku premierę miał jego nowy, autorski projekt „Caipi”, w którym gitarzysta wykonuje zdecydowany muzyczny zwrot a także… zaczyna śpiewać! Czy zdobędzie się na to w Bielsku-Białej?
Szczególną uwagę w tegorocznym programie warto zwrócić na dwóch młodych pianistów: urodzonego w ormiańskim Giumri Tigrana Hamasyana i pochodzącego z Kuby, dobrze już znanego w Polsce za sprawą gry w nowojorskim kwartecie Tomasza Stańki, Davida Virellesa. Obaj pierwsze muzyczne szlify zdobywali z dala od głównych nurtów muzyki jazzowej. Dziś tych dwóch 30-latków może cieszyć się pozycją, o której większość muzyków nie śmie nawet marzyć. Hamasyan – zwycięzca konkursu im. Theloniousa Monka a niedawno także niemieckiej nagrody ECHO – nagrywa płyty dla najbardziej prestiżowych wytwórni na świece: ECM i Nonesuch. Virelles to jeden z najbardziej rozchwytywanych pianistów w nowojorskim świecie muzyki kreatywnej: usłyszeć go można na ostatniej płycie zdobywcy Pulitzera Henry’ego Threadgilla czy na koncertach, u boku artystów takich jak Tom Harrell, Chris Potter czy Ravi Coltrane. Hamasyana i Virellesa łączy przede wszystkim osobiste, twórcze podejście do muzyki własnych korzeni. W połączeniu z ich ogromną erudycją, wykraczającą poza ramy muzycznych gatunków, daje to dwie wyjątkowe artystyczne indywidualności.
Tigran Hamasyan w czwartek, 16 listopada zaprezentuje głównie utwory/kompozycje ze swojej najnowszej, solowej płyty „An Ancient Observer”. Album jest, jak zapowiada pianista, opowieścią o czasie i ludzkich doświadczeniach, wplątanych w tryby wielkiej historii.
Davida Virellesa będzie można usłyszeć na festiwalu dwukrotnie. Najpierw w piątek, jako pierwsi w Europie, usłyszymy na żywo materiał z jego najnowszej płyty „Gnosis”. To drugi po „Ḿbọ̀kọ́” autorski album pianisty, nagrany dla ECM. Dzień później Virelles wystąpi w duecie z Tomaszem Stańko.
Muzykę pianistów dopełnią jazzowe gwiazdy: w czwartek po Hamasyanie scenę Bielskiego Centrum Kultury przejmie jeden z najważniejszych kontrabasistów w historii jazzu – Dave Holland. Jego grę słychać na ikonicznych płytach Milesa Davisa „In a Silent Way” i „Bitches’ Brew”. Jako leader zadebiutował wydaną dla ECM płytą „Conference of Birds” (1973). W tym roku, za całokształt twórczości uhonorowany został tytułem Jazz Master Fellow, przyznawanym przez amerykański National Endowment for the Arts. Do Bielska-Białej przyjedzie ze swoim trio z gitarzystą Kevinem Eubanksem i perkusistą Obedem Calvaire.
W piątek koncert zespołu Davida Virellesa poprzedzi występ tria znakomitego saksofonisty i klarnecisty, ulubieńca takich artystów jak Pat Metheny, Dave Douglas czy… Dave Holland: Chrisa Pottera. Artysta wydał w tym roku kolejną płytę dla ECM – „The Dreamer is the Dream”. Na festiwalu usłyszymy go w gwiazdorskim trio z Reubenem Rogersem (kontrabas) i Ericiem Harlandem (perkusja).
W sobotę czeka nas muzyczna uczta w trzech częściach. Na początek Tarkovsky Quartet, czyli czwórka wirtuozów, zafascynowana twórczością reżysera „Andrieja Rublowa”, „Solaris” czy „Zwierciadła”. François Couturier – fortepian, Anja Lechner – wiolonczela, Jean-Marc Larché – saksofon sopranowy i Jean-Louis Matinier – akordeon, to doświadczeni i rozchwytywani soliści, wykonujący najczęściej repertuar klasyczny. W ich wspólnym kwartecie zacierają granice między kompozycją i improwizacją. Wydana w tym roku trzecia płyta Tarkovsky Quartet – „Nuit blanche” (biała noc) to muzyczne studium na temat snu: nawiązujące do słów jakie o Tarkowskim wypowiedział Ingmar Bergman: „On z taką naturalnością porusza się w pokoju snów”.
Po przerwie zobaczymy na scenie Tomasza Stańko. Dyrektor Artystyczny festiwalu tradycyjnie prezentuje premierowy projekt. Na 15. edycję wyjątkowo będzie to koncert dwuczęściowy. Z miłości do sztuki improwizacji Tomasz Stańko zagra w pierwszej części w duecie ze pianistą Nowojorskiego Kwartetu – Davidem Virelles’em. W drugiej części koncertu do Tomasza Stańko dołączą polscy muzycy młodszego pokolenia: saksofonista Adam Pierończyk, pianista Łukasz Ojdana, kontrabasista Maciej Garbowski i perkusista Krzysztof Gradziuk. - Od muzyków, z którymi pracuję oczekuję, by do moich kompozycji, tych czasem histerycznie lirycznych fraz, wnieśli coś nowego: by zagrali to, czego ja sam nie wiem. Myślę, że razem zagramy „Requiem” Komedy – zapowiada Stańko.
Tegoroczną edycję festiwalu zwieńczy koncert jazzu tradycyjnego: The Buck Clayton Legacy Band – czyli muzyczny hołd złożony mistrzowi swingowej trąbki lat 30-tych: Buckowi Claytonowi. Ducha jego muzyki postarają się przywołać Menno Daams i Ian Smith oraz towarzyszący im zespół.
15. JAZZOWA JESIEŃ W BIELSKU-BIAŁEJ | PROGRAM
14 listopada
**
Jan Garbarek Group feat. Trilok Gurtu
Jan Garbarek – saksofon
Rainer Brüninghaus – fortepian
Yuri Daniel – kontrabas
Trilok Gurtu – instrumenty perkusyjne
Ostre i zimne, odległe, szklane brzmienie norweskiego saksofonisty znane jest nie tylko fanom jazzu. W jego kompozycjach pobrzmiewa duch skandynawskich melodii – dziedzictwa, z którego intensywnie czerpie. Jest też pionierem ambientowych kompozycji jazzowych, w których odrzuca tradycyjne notacje tematycznej improwizacji na rzecz własnego stylu. Właśnie z powodu tej unikalności muzyka Jana Garbarka wzbudza silne emocje. Saksofonista nieustannie zdobywa na całym świecie rzesze fanów – nie tylko miłośników jazzu, ale też muzyki współczesnej, klasyki, folku. Od początku kariery jest związany z wytwórnią ECM. Garbarek pozostaje głównym reprezentantem filozofii i estetyki swojego wydawcy, jako wytwórni przybliżającej słuchaczom szeroko pojmowaną muzykę współczesną (skrót ECM oznacza Editions of Contemporary Music).
15 listopada
**
Alexi Tuomarila Trio
Alexi Tuomarila – fortepian
Mats Eilertsen – kontrabas
Olavi Louhivuori – perkusja
Opisywany przez amerykański magazyn Jazz Times jako …one of the next big deals on jazz piano… (w wolnym tłumaczeniu: jedno z nadchodzących wielkich wydarzeń jazzowej pianistyki) Alexi Tuomarila zalicza się obecnie do grona najlepszych pianistów europejskiej sceny jazzowej. Znany m.in. ze współpracy z Tomaszem Stańko, fiński pianista dyskretnie dojrzał, by zabłysnąć jako lider. Prawdziwy rzeźbiarz dźwięku, pianista i kompozytor ma umiejętność wzbudzania inspirujących melodyjnych linii, z precyzją i rytmiczną finezją. Jego muzyka tętni życiem, wyobraźnią, energią, która czasem złamana jest nutą melancholii. Trio Tuomarili uzupełniają muzycy, z którymi współpracuje i przyjaźni się od dawna, należący do grona najbardziej szanowanych postaci europejskiego jazzu. Basista Mats Eilertsen i perkusista Olavi Louhivuori tworzą sekcję, która łączy techniczną biegłość i muzyczną świadomość najwyższej klasy. Frazy Tuomarili zyskują wspaniałe podkreślenie, a ich improwizacje są śmiałe i rozwijane z elegancją oraz spokojem.
**
Kurt Rosenwinkel StandardsTrio
Kurt Rosenwinkel – gitara
Dario Deidda – gitara basowa
Marco Valeri – perkusja
Kurt Rosenwinkel jest jednym z najświetniejszych i najbardziej kreatywnych gitarzystów jazzowych grających obecnie – John Scofield.
Słowa legendarnego Johna Scofielda nie pozostawiają wątpliwości, że ten amerykański gitarzysta jazzowy i klawiszowiec to wielkie odkrycie nowego jazzowego pokolenia. Urodzony w 1970 roku, na dużej scenie zaistniał na początku lat dziewięćdziesiątych. Przez ponad 25 lat pracy artystycznej współpracował m.in. z takimi muzykami, jak: Brad Mehldau, Brian Blade, Mark Turner, Joshua Redman, Chris Potter oraz z takimi legendami, jak: Joe Henderson, Paul Motian czy Gary Burton. Muzyka Rosenwinkla zakorzeniona jest w bogatej tradycji jazzu, jednak swoją złożonością wznosi się na zupełnie nowy poziom. Artysta wpłynął na naturalną ewolucję gatunku w sposób, o jakim nikt przed nim nawet nie pomyślał. Na Jazzowej Jesieni wystąpi ze swoim doskonałym triem, z Dario Deiddą na basie i Marco Valerim na perkusji.
16 listopada
**
Tigran Hamasyan solo
Tigran Hamasyan – fortepian
Urodzony w Armenii w 1987 roku, Tigran Hamasyan jest jednym z najciekawszych pianistów młodego pokolenia. Jego kariera zaczęła się bardzo wcześnie. Naukę gry na fortepianie rozpoczął w 3. roku życia, a w wieku 16 lat wygrał Montreux Jazz Festival. Nagrał już osiem autorskich albumów, w tym trzy ostatnie dla tak prestiżowych wytwórni, jak Nonesuch Records czy ECM. Tigran Hamasyan gra przede wszystkim własne kompozycje, a inspiracje czerpie z wielu źródeł, wśród których dominuje ormiański folk, ale także rock, beatbox czy poezja. W jego najbardziej jazzowych utworach słychać ornamenty wywodzące się ze skal tradycji blisko i środkowowschodnich. Według Guardiana, Hamasyan podąża za jedną z najważniejszych lekcji [mentora i fana, Herbie Hancocka]. Jest możliwe, żeby być jednocześnie multistylistycznym wirtuozem w jazzie i napędzanym groovem gwiazdorem – wymiataczem i mieć z tego niesamowitą frajdę.
**
Dave Holland Trio feat. Kevin Eubanks i Obed Calvaire
Dave Holland – kontrabas
Kevin Eubanks – gitara elektryczna
Obed Calvaire – perkusja
Dave Holland to niezaprzeczalna legenda nowoczesnego jazzu. Ten urodzony w Wielkiej Brytanii basista i bandleader koncertuje i nagrywa od blisko pięciu dekad. Od 40 lat mieszka w Stanach Zjednoczonych, czyli od czasu, kiedy został odkryty przez Milesa Davisa podczas występu w londyńskim Ronnie Scott’s Jazz Club. Na jego dorobek składa się szeroki wachlarz projektów – od tych solowych po nagrania w big-bandach. Jego dwa autorskie albumy What Goes Around oraz Overtime otrzymały nagrody Grammy. Na festiwalu zagra ze swoim obecnym working bandem, gitarzystą Kevinem Eubanksem i perkusistą Obedem Calvaire’em.
17 listopada
**
Chris Potter trio feat. Reuben Rogers & Eric Harland
Chris Potter – saksofon
Reuben Rogers – kontrabas
Eric Harland – perkusja
Ten wyjątkowy projekt to spotkanie na jednej scenie trzech wyrazistych indywidualności i jednych z najmocniejszych graczy współczesnej sceny jazzowej. To właśnie oni nadają ton temu, czego się obecnie słucha. Grają w wielu różnych projektach, praktycznie cały rok są w trasach koncertowych. W przeszłości spotykali się w różnych składach, teraz postanowili stworzyć wspólny, oryginalny projekt.
Światowej klasy solista, kompozytor, fantastyczny bandleader Chris Potter stał się wiodącym muzykiem swojego pokolenia. Amerykański magazyn Downbeat nazwał go jednym z najbardziej studiowanych (i kopiowanych) saksofonistów na świecie. W tym roku wydał już kolejną, autorską płytę dla ECM Records The Dreamer is The Dream.
Perkusista Eric Harland jest obecnie jednym z najbardziej aktywnych postaci na scenie jazzowej, oprócz realizacji swoich projektów gra w zespołach m.in. Charlesa Lloyda, Joshuy Redmana, Jasona Morana. W ankiecie magazynu Downbeat regularnie zdobywa tytuł najlepszego perkusisty roku.
Basistę Reubena Rogersa można rozpoznać dzięki wyjątkowemu, jedynemu w swoim rodzaju stylowi gry. To mikstura calypso i reggae – rytmów z jego rodzinnych stron – Wysp Dziewiczych, brzmień gospel oraz prawdziwie wolnego, improwizowanego jazzu. Podobnie jak Eric Harland jest jednym z najbardziej rozchwytywanych muzyków sceny jazzowej.
**
David Virelles presents Gnosis
feat. Román Díaz & the Nosotros Ensemble
David Virelles – fortepian, instrumenty klawiszowe
Román Díaz – instrumenty perkusyjne, pierwszy wokal
Bardia Charaf – dyrygent
Mirjam Kühni – flet, flet piccolo
Hugo Queirós – klarnet, klarnet basowy
Lukas Kmit – altówka
Diane Lambert, Anik Schwall – wiolonczela
Camille Émaille, Dominik Dolega – instrumenty perkusyjne
Mel Semé, Abraham Mansfarroll, Misael Campos – instrumenty perkusyjne, wokal
Melvis Santa – wokal
David Virelles, powszechnie uznawany za jednego z najbardziej oryginalnych współczesnych pianistów, jest uosobieniem ducha Nowego Jorku. W jego błyskotliwych partiach solowych słychać inspiracje muzyką afrokubańską, a także wpływ Muhali Richarda Abramsa, Andrew Hilla czy Buda Powella. Pomiędzy wiedzą a wiarą, nauką i religią, teorią i praktyką jest gnoza. Gnosis, czyli po grecku poznanie, to tytuł najnowszej płyty pianisty Davida Virellesa. Album ukazał się nakładem wydawnictwa ECM na początku września. Koncert w Bielsku-Białej to europejska premiera tej kompozycji. Gnosis to czwarta – po Antennie (2016, ECM), Ḿbọ̀kọ́ (2014, ECM) i Continuum (2012, Pi) – część podróży Davida Virellesa w głąb jego muzycznego universum. Choć albumy powstawały w różnych momentach twórczego rozwoju pianisty, a w ich nagraniu uczestniczyli inni wykonawcy, wszystkie realizują tę samą ideę: szacunek dla kultury, tradycji i dążenie do odnalezienia ich początków. Owe korzenie kultury kubańskiej i afrykańskiej studiuje Virelles, spoglądając na nie przez pryzmat muzyki kreatywnej współczesnego Nowego Jorku.
18 listopada
**
Tarkovsky Quartet
François Couturier – fortepian
Anja Lechner – wiolonczela
Jean-Marc Larché – saksofon sopranowy
Jean-Louis Matinier – akordeon
Niemiecko-francuski zespół Tarkovsky Quartet zawdzięcza swe powstanie zaproszeniu, które Anja Lechner otrzymała od Françoisa Couturiera, by zagrać wspólny koncert z nim oraz z jego wieloletnimi, muzycznymi towarzyszami – Jeanem – Markiem Larchéem oraz Jeanem – Louisem Matinierem. Tak powstał wyjątkowy skład opierający się na oryginalnym instrumentarium: fortepian, wiolonczela, saksofon sopranowy, akordeon. Nie mogło być inaczej, gdyż tak samo wyjątkowa i oryginalna jest sztuka filmowa Andrieja Tarkowskiego, której kwartet oddaje hołd i którą się inspiruje. Osobno muzycy grają w wielu projektach wydawanych przez ECM, jednak kwartet wyzwala zupełnie inną przestrzeń.
Wiosną tego roku wyszła ich trzecia płyta zatytułowaną Nuit blanche. Ingmar Bergman powiedział kiedyś o Tarkowskim: On z taką naturalnością porusza się w pokoju snów. Rozwijając tę myśl; Couturier, Lechner, Larché i Matinier tworzą własny język snów.
**
Tomasz Stańko – dwie części
Tomasz Stańko & David Virelles
Tomasz Stańko – trąbka
David Virelles – fortepian
Tomasz Stańko Band feat. Adam Pierończyk
Tomasz Stańko – trąbka
Łukasz Ojdana – fortepian
Maciej Garbowski – kontrabas
Krzysztof Gradziuk – perkusja
Adam Pierończyk – saksofon
Dyrektor Artystyczny festiwalu tradycyjnie prezentuje premierowy projekt. Na 15. edycję wyjątkowo będzie to koncert dwuczęściowy. Z miłości do sztuki improwizacji Tomasz Stańko zagra w pierwszej części w duecie ze pianistą Nowojorskiego Kwartetu – Davidem Virelles’em. W drugiej części koncertu do Tomasza Stańko dołączą polscy muzycy młodszego pokolenia: saksofonista Adam Pierończyk, pianista Łukasz Ojdana, kontrabasista Maciej Garbowski i perkusista Krzysztof Gradziuk. - Od muzyków, z którymi pracuję oczekuję, by do moich kompozycji, tych czasem histerycznie lirycznych fraz, wnieśli coś nowego: by zagrali to, czego ja sam nie wiem. Myślę, że razem zagramy „Requiem” Komedy – zapowiada Stańko.
19 listopada
**
The Buck Clayton Legacy Band
Menno Daams, Ian Smith – trąbki
Michael McQuaid, Robert Fowler – instrumenty stroikowe
Colin Goode – fortepian
Alyn Shipton – kontrabas
Bobby Worth – perkusja
Doskonały amerykański trębacz Buck Clayton był czołowym muzykiem sceny jazzowej swingowej ery. Swoją renomę zyskał m.in. dzięki porywającym, całonocnym jam sessions w bluesowych klubach Kansas City w latach 30. zeszłego wieku. Tuż przed śmiercią, która miała miejsce w 1991 roku, Clayton przekazał pudełko, a w nim zbiór swoich kompozycji, brytyjskiemu wydawcy i dziennikarzowi Alynowi Shiptonowi. Shipton to ważna postać w jazzowym dziennikarstwie, przez wiele lat pisał o jazzie dla The Times, stale współpracuje z BBC Radio. Osobistą znajomość z trębaczem nawiązał przy okazji pisania jego biografii. Tak pojawił się pomysł, którego realizacja przesunęła się trochę w czasie, by stworzyć zespół dedykowany muzyce Bucka Claytona. The Buck Clayton Legacy Band regularnie koncertuje na najważniejszych jazzowych festiwalach, takich jak: Breda, Oberhaching, Upton-On-Severn, London Jazz Festival, Swansea and the Bristol Jazz Festival czy Sage Gateshead. Z nagrania koncertu, który miał miejsce właśnie na festiwalu Gateshead, powstał album zatytułowany Claytonia. Wydawnictwo zostało świetnie przejęte w czterogwiazdkowej recenzji dziennika The Guardian. Uznano, że to nagranie do perfekcji chwyta barwny ton (kompozycji Claytona).
