Larry Weinstein, reżyser filmu „The War Symphonies: Shostakovich Against Stalin”, skupił się na okresie 1936-1945, chyba najstraszniejszym w całej historii Rosji. To czas brutalnych masowych represji i krwawych czystek dokonywanych przez stalinowski aparat oraz wojny z nazizmem, która pochłonęła blisko 20 mln ofiar. W tych niewyobrażalnie ponurych czasach Dmitrij Szostakowicz stworzył kilka genialnych symfonii: IV, V, VI, VII i VIII. A także wiele innych utworów świadczących o jego wielkości. Nie tylko w sensie muzycznym, ale i ludzkim.
Film z 1997 r., wyróżniony m.in. nagrodą EMMY, sugeruje niedwuznacznie, że Szostakowicz był bardzo krytycznie nastawiony wobec Stalina, a jego działalność kompozytorska nosiła znamiona działalności opozycyjnej. W swoich utworach, twierdzą niektórzy, zawarł on wiele antyreżymowych treści. Teza ta do tej pory wywołuje wiele kontrowersji, faktem jest jednak, iż artysta – oskarżany o formalizm, wielokrotnie atakowany i zastraszany przez popleczników Stalina – nigdy nie ugiął się ostatecznie i pozostał sobą w takich stopniu, w jakim było to możliwe w warunkach czerwonego terroru.
Głosem Szostakowicza w filmie jest głos narratora Grahama Haley’a. Produkcja była kręcona w Rosji. Fragmenty symfonii Szostakowicza zostały nagrane przez Netherlands Radio Philharmonic Orchestra oraz Kirov Orchestra pod dyrekcją Walerija Gergijew. Gergijew jest zresztą jednym z rozmówców Weinsteina, który ponadto zaprosił wielu rówieśników kompozytora, w tym także uczestników pamiętnej leningradzkiej premiery VII Symfonii, która była jednym z najbardziej poruszających epizodów oblężenia tego miasta przez hitlerowców.
Dzieło Weinsteina zwraca uwagę także swoją formą – reżyser w mistrzowski sposób wykorzystał archiwalia, współczesne zdjęcia oraz głos lektora. Choć nie wszyscy krytycy zgadzają się z główną, opozycyjną tezą filmu, większość uznaje go za jeden z najważniejszych dokumentów poświęconych Szostakowiczowi z lat, kiedy życie jego i jego najbliższych było codziennie zagrożone.
Tym, którzy chcieliby bliżej zapoznać się z twórczością Szostakowicza w okresach jeżowszczyzny i okupacji niemieckiej oraz poznać skomplikowany mechanizm relacji z otoczeniem Stalina polecamy książkę Briana Moynahana „Leningrad. Oblężenie i symfonia”, wydana kilka dni temu przez oficynę W.A.B. To wybitna pozycja, a przy tym pasjonująca lektura.
